HEKİMHANLI ESİRİ
Mehmet
(Esiri) 1259 (miladi 1843)'da ailenin üçüncü çocuğu olarak Güvenç
köyünde dünyaya gelmiştir. Köyde okuma yazma öğrenip günlerini
çobanlık yaparak geçiren Mehmet, dedesi Aşık Baboğ gibi iyi
saz çalar, usta malı şiirlerin yanında kendi deyişlerini de söylemeye
başlayarak yakın çevresinde Aşık Mehmet olarak adını
duyurur. Bir şiirinde :
''Pir elinden dolu içip mest oldum ''Gönül kuşu ulağına gelince deyişinde, bir şiirinde
: ''Erenler yaktı çıramız Çok şükür rüşan olduk Aşıklıkta bu töremiz İçtik bade sultan olduk'' biçimindeki söyleyişinde
ve: "Aşık olmayınca bade içilmez Okuyup yazmasan mana seçilmez Har biten yerlerde gülşen açılmaz Bülbüle bu nale efgan elverir'' biçimindeki söyleyişlerinden badeli aşıklardan
olduğu anlaşılmaktadır.
Aşık Mehmet 20 yaşına geldiği zaman artık kabuğuna sığmaz
olur ve bir gün kardeşlerine "Benim özümde muhabbet coş
eyledi. Ben Hacı Bektaş'ta Feyzullah Çelebi'yi ziyarete
gideceğim" diyerek köyünü terk edip Hacı Bektaş'a gider. Feyzullah Çelebi'den manevi himmet
alarak aşıklığını beyan eder. Aşığın sazını ve sözünü
dinleyen Feyzullah Çelebi "Söyle Esiri'm sakla sırrımı"
deyince artık şiirlerinde Esiri mahlasını kullanmaya başlar. Güvenç
köyünde evlenen Esiri , ileri yaşına rağmen köyünü terk
ederek çocuklarıyla yine Hekimhan 'ın merkez köylerinden Çulhalı
köyüne yerleşir. 1329 (miladi 1913) yılında 70 yaşındayken
Çulhalı köyünde vefat eden Esiri, bu köyde defnedilmiştir. Esiri'nin
şiirlerinin toplandığı iki büyük defter mevcuttur. Bunlardan
biri Hamza adlı torununda kalmış, diğeri de 1952 yılında
Malatya ili Yazıhan ilçesi Karaca köyünden Abdurrahman Ünlüer
tarafından alınıp Ankara'da Avukat Cemal Özbey'e verilmiştir.
Cemal Özbey tarafından uzun yıllar saklanan bu defter Cemal Özbey'in
vefatından kısa bir süre önce 1993'te Malatya 'ya gelişinde
bizzat kendisi ''yaşlandım ve rahatsızım. Bu şiirleri değerlendiremedim.
Bunların kıymetini ancak siz bilirsiniz'' diyerek bana vermiştir.
Halen bende olan bu defterde 250 şiir bulunmaktadır. Hekimhan ve
çevresinde yaptığımız araştırmalar sonucu elimizdeki şiir
sayısı 270'e ulaşmıştır. Şiirlerinin bu kadar olmadığı,
sayının daha da artabileceği kanısındayız. Cemal
Özbey'e Yazıhan'ın Karaca köyünden 4.2.1956'da yazılan ve Özbey
tarafından fotokopisi bana verilen bir mektupla yine Cemal Özbey'e
yazılan isim yerinde bir imza bulunan tarihsiz bir mektupta
belirtildiğine göre Esiri hayatında 17 defa Hacı Bektaş'a
gitmiş olup dergahtan ilgisini hiç kesmemiştir. Yine aynı
mektuplardaki ifadelere göre Esiri uzun boylu, kumral, ince uzun
sakallı, uzun bıyıklı bir zattır. Bilindiği
gibi Hacı Bektaş dergahı dönemin bir eğitim kurumu niteliğindedir.
Ham gelen, hizmeti ölçüsünde pişmiş döner. Hacı Bektaş'a
gelen Esiri dini tasavvufi ve manevi kültürünün yanı sıra
ilmini de bir hayli artırmış ve divan-gazel gibi türlerde aruz
ölçüsü ile olgun şiirler yazabilecek duruma gelmiştir. Bir şiirinde:
"Batıl dava kılmam
birdir pazarım deyişinde bu durumunu dile getiren Esiri'nin aynı
şiirde "Gel
Esiri; oku dercet bu dersi İsm-i
azam budur ayet-i kürsi Ne Süryani
ne Arabi ne Farsi deyişi
öz be öz Anadolu Türkü olan aşığın Türkçe'ye olan
sevgisinin bir ifadesidir. Bazı şiirlerinde sosyal konuları da dile getirip
gelecek kuşaklara dizelerini tarihi birer belge gibi aktarmıştır.
23 dörtlükten oluşan "Ağ Yeli'' isimli destanında: "Hep
takavüt oldu dağların kışı Ne bir
çalı kaldı ne bir taş başı Kerem
edip ihsan eyle ağ yeli Sene
bin iki yüz doksan bir tarih Hem
dasıtan olsun hem bir tavarih Ne şiddetten
gayrı candan bi zarih biçimindeki
söyleyişi ile miladi 1875'teki büyük kışı çarpıcı
dizelerle anlatılan aşığın şiirlerinden engin bir kültüre
sahip olduğu sezilmektedir. |
|
DELİSİYİM Bir
sadık yar gördüm dalgam taşırdı Sevdaya
düşürdüm sevdasız seri Sensin
var eyleyip veren nasibim Nazar
eyle şu bülbülün ötüşün Gel
Esiri bi-bakayı yaptırma
|
DOSTUM Seni reftarına intizar iken Beni çektin gami hicran dağına Kul edip özünü pazarda sattın Kan ederim kalbi rakip bakarsa Esiri'yi çaker etsen kapında
|
VAH BENİ Yalvardım Mevla'ya geçmedi dilek Yalvardım Mevla'ya olmadı çare Kerbela'ya yolladım bir yavru emlik Esiri gel dinle emri hüdayı
|
PARELENDİMİ Fırgatlı fırgatlı ne inilersin Sazım sana yad düzen mi düzdüler Sana kelam söyler davudi diller Beş perdeden çalınıyor bağlama Niçin yas tutarsın giydin karalar |